:آموزش مختصری در مورد تکنيک تلقيح مصنوعی
راهنمایی کاربردی: از این طریق سعی بر آن داریم که شما علاقه مندان را گام به گام و دقیق در تکنیک تلقیح مصنوعی ملکهٔ زنبور عسل یاری دهیم .لازم بذکر است که کلیهٔ نکات از اینطریق قابل توضیح نمیباشند و شما میتوانید از طریق DVD آموزشی تلقیح مصنوعی که به زبان فارسی توسط من تهیه شده ، اطلاعاتِ دقیق تری را دریافت نمایید. ولی در مجموع پیشنهاد میشود به منظورتسلط کامل به این تکنیک،ازگذرانيدن یک دورهٔ آموزشی دریغ نفرمایید.
: زنبورها ی نر و ملکهٔ زنبور عسل
برای جمع آوری اسپرم باید از زنبورهای نری که کاملا” بالغ بوده و در شرایط عالی پرورش یافته اند استفاده شود.
وقتی زنبورهای نر از توليد بالای اسپرم برخوردار می باشند که ، در دوران لاروی وبعد از آن شرایط پرستاری و پرورشی وهمینطور شرایط دمایی مناسبی را پشت سر گذاشته باشند و حداقل ۱۲ تا ۱۶ روز از تولد آنها گذشته باشد.
ملکه ها در سن ۶ تا ۸ روزگی (بعد از تولد) بهترین شرایط تلقیح پذیری را دارند. تلقیح کردن قبل ازآن به دلیل بالغ نبودن منجر به تلفات خواهد شد . و بعد از ۱۲ روزگی هم در سیستم دریافت و ذخیرهٔ اسپرم آنها اختلال بوجود می آید و اسپرم کافی دریافت نخواهند کرد. برنامه ریزی دقیق به منظور داشتن ملکهٔ بالغ وهم زمان منبع اسپرم مناسب در امر تلقیح مصنوعی از اهمیت بالایی برخوردار است.
:بیهوش کردن ملکه
ملکه باید در حالت تلقیح کاملا” بیهوش باشد. گاز CO2 که قبلا” میزان خروج آن بوسیلهٔ گذرانیدن گاز از داخل مخزن آب ، کنترل شده است ، را به داخل شلنگی که به انتهای نگهدارندهٔ ملکه متصل می باشد هدایت می شود که بعد از گذشته ۲۰ ثانیه ملکهٔ داخل نگهدارنده را آرام و قدری بعد کاملا” بیهوش خواهد کرد.
رسانیدن ۳ تا ۵ دقیقه گاز CO2 به ملکه ها باعث رشد و آماده سازی دستگاه تناسلی ملکه ها به منظور دريافت اسپرم و بعد از آن شروع زود رسِ تخمگذاری آنها خواهد شد . چنانچه تلقیح کننده از سرعت و عملکرد بالایی برخوردار باشد و ملکه ها در حین تلقیح کمتر از ۲ دقیقه گاز دریافت کنند، و بعد از۵ روز شروع به تخمگذاری نکرده باشند ما می توانیم با دادن مجدد ۴ دقیقه گازCO2 ملکه ها را وادار به تخمگذاری کنیم .ولی به صورت معمول استعمال ۵ دقیقه گاز یک روز قبل از تلقیح ، و گازی که درحین تلقیح دریافت میکند کافی می باشد.
ما می توانیم تعداد زیادی ملکه را در داخل قفسک یک روز قبل از تلقیح در داخل یک سطل قرار داده و با قراردادن شلنگ کپسول گاز CO 2 در داخل آن و پوشیدن درب ظرف با یک حولهٔ زخیم همگی ملکه ها را یکباره به مدت ۵ دقیقه گاز دهیم . ولی در گازدهی به ملکه ها نباید زیادِ روی کرد که باعث کوتاه شدن طول عمر آنان خواهد شد.
:جمع آوری اسپرم از زنبور نر
جمع آوری اسپرم از زنبورهای نر بالغ و سالم مشکل آنچنانی به همراه نخواهد داشت . بيرون آوردن دستگاه تناسلی زنبور نر و جمع آوری کردن اسپرم از آن میتواند بدونه استفاده از مواد شمیایی و با کمک دست صورت پذیرد . که از طریق چرخانيدن و فشار آوردن منظم به دو طرف شکم از سمت سینهٔ زنبور نر باعث بیرون آمدن دستگاه تناسلی آن خواهیم شد.که در حالت شکفته شدن کامل آلت تناسلی ، می توانیم ما دو شاخک جناحین آلت تناسلی را به خوبی ببینیم . که در اینصورت شکم مابین انگشتان دست( انگشت اشاره و شصت دست چپ) کوتاه و سفت می شود . قابل توجه میباشد که در حالت لقاح طبیعی ، دقیقا” در حالتی که ذکر شد ،به علت شُکِ شدید و انقباض عضلانی که به زنبور نر وارد میشود از بین خواهد رفت. که با کمی فشاربیشترما توانیم گلولهٔ کرمی رنگ اسپرم زنبورنر را در نوک کروی شکل آن مشاهده کنیم.
: طریقهٔ جمع آوری کردن اسپرم در داخل سرنگ
آماده سازی سرنگ تلقیح: ما می توانیم از رقیق کننده اسپرم یا سِرُم خوراکی قابل تزریق استریل شده که حاوی ۹ درصد نمک می باشد ،به منظور پر کردن مخزن انتهایی سرنگ استفاده نماییم. (که این محلول را می توان از دارو خانه ها تهیه کرد) آماده سازی سرنگ استریل شده بدون دریافت آلودگی از اهمیت بالایی برخوردار میباشد!
با توجه به نوع سرنگ دراختیار داشته،سرنگ باید قبل ازبه کارگیری با دقت کافی استیریل شود ودر حین پر کردن آن از مایع رقیق کننده از عاری بودن هر گونه حباب هوا در داخل سرنگ اطمینان کامل داشته باشيد.
استفاده از تکه شلنگی به طول ۴ میلیمتر که دارای قطر داخلی در حدود۱میلیمتر و قطر خارجی ۳ میلیمتر میباشد ، به عنوان واشار هواگیری دور سر سرنگ تلقیح الزامی است.
در حالت پر کردن سرنگ می توانید با چرخانیدن پیچ ولوم سرنگ از دقت عمل و حساس بودن آن آگاهی کامل پیدا کنید. رمز موفقیت در کار اسپرم گیری ، داشتن یک سر سرنگ و سرنگ کاملا” دقیق است. به نحوی که بتوانیم جابجایی نیم تا ۱ میلیمتر مایع را در داخل سرسرنگ شیشه ای کنترل و تشخیص دهیم .
برای شروع کار جمع آوری اسپرم ابتدا محلول داخل سرسرنگ را تا حدود ۳ میلیمتر عقب کشیده تا حد و مرزی مابین اسپرم جمع شده و مایع رقیق کننده ایجاد شود . بايد از آمیختگی با مایع جلوگیری شود ولی اسپرم جمع آوری شده به صورت پیوسته و بدون حباب جمع آوری میشود!
کار با سرنگهایی که مخزن بزرگی را دارا می باشند (بیشتر از ۵ ملکه) بهیچ وجه پیشنهاد نمیشود چونکه درصد دریافت آلودگی را افزايش میدهد . و چنانچه سر سرنگ گرفته شود ، منجر به اتلاف کلیهٔ زحمت خواهد شد .
زنبورنری که دردست چپ گرفته شده و درحالت برداشت اسپرم قراردارد را به آرام به دهانهٔ سر سرنگ نزدیک کرده و از این به بعد به کمک میکروسکوپ که قبلا” تنظیم شده است شروع به جمع آوری اسپرم می کنید . برخورد خیلی کوتاه گلولهٔ اسپرم و کنار کشيدن آن در حدود ۱ میلیمتر از دهانهٔ سر سرنگ و تشکیل یک ارتباط نخ مانند مابین گلولهٔ اسپرم و سرسرنگ باعث جلوگیری از جمع آوری کردن مایع سفید رنگ زیر اسپرم خواهد شد . که این امر از مسدود شدن دهانهٔ سر سرنگ جلوگیری می کند .( تاکید میشود که از ارتباط مستقیم با مایع سفیدهِٔ تخم مرغ مانند دوروبر اسپرم جدا” خوداری کنید)!
بعد از جمع آوری کردن هر بار اسپرم و قبل از گرفتن زنبور نر بعدی از باز بودن دهانهٔ ورودی سرِ سرنگ اطيمنان حاصل کنید و محتویات داخل آن را تا ۳ میلیمتر عقب بکشيد تا از خشک شدن اسپرم در دهانهٔ سر سرنگ جلوگیری شود.
در اصل جمع آوری اسپرم خیلی پیچیده تر و مشکل تر از کار تلقیح ملکه میباشد. با استفاده از گوش پاک کن استریل شده و آغشته کردن آن به مایع رقیق کننده ، می توانیم دهانهٔ سر سرنگ را مرتبا” پاک نگاه داریم تا از خشک شدن اسپرم در دهانهٔ سرسرنگ جلوگیری کنیم.
در صورتی که همه موارد رعایت شود مشاهده می کنید که کم کم به ستون کرمی رنگ اسپرم در داخل سر سرنگ اضافه خواهد شد . چنانچه مابین اسپرم جمع آوری شده حباب هوا وجود داشته باشد . بايد تا خروج کامل حباب، اسپرم را برروی آلت تناسلی و قسمت گلولهٔ اسپرمی یک زنبور نر تخلیه کرد و بعد دوباره شروع به جمع آوری آن کنيد. وجود حباب هوا باعث جهش فنری اسپرم درداخل سرسرنگ میشود و موجب مزاحمت بعدی در روند جمع آوری اسپرم خواهد شد. بر روی سرسرنگ شیشه ای تلقیح، طولی برابر ۱۲میلیمتر برابر است با اسپرم مورد نیاز برای یک ملکه . که این مقدار در حدود ۸ میکرو لیتر میباشد. حداکثر زمانی که برای تلقیح یک ملکه باید صرف شود نباید بیشتر از۵ دقیقه باشد.هر چه سریعتر عمل تلقیح صورت پذیرد ، نتیجهٔ بهتری در بر خواهد داشت .
: طریقهٔ وارد کردن ملکه در داخل نگهدارندهٔ ملکه
ما ازدو وسیلهٔ شفاف پلاستیکی به منظورثابت کردن ملکه دردستگاه استفاده می کنیم که اوّلی هدایت کننده و دومی قسمت نگهدارندهٔ ملکه می باشد.
برای واردکردن ملکه در داخل نگهدارنده بهترین حالت گرفتن ملکه با انگشت اشاره و انگشت شصت از زاویهٔ سینهٔ ملکه می باشد. که این عمل بهتر است برروی سطحی سفت مانند میز کار و مانند آن صورت پذیرد ، زیرا از اینطریق ملکه نمی تواند خود را جمع کند و کمتر به شکم او آسیب می رسد . بعد ملکه را با سر وارد هدایت کننده می کنیم ، که به دلیل وجود یک سوراخ ۵/۱. ميلیمتر درانتهای هدایت کننده ، ملکه سعی در خروج از این زاویه را دارد که بعد از رسیدن به انتهای هدایت کنندهٔ ملکه ، دوباره شروع به بازگشت می کند که در این لحظه با قرار دادن نگهدارندهٔ ملکه در دهانهٔ قطعهٔ اولی میتوانیم ملکه را در جای دلخواه قرار دهیم . دربعضی ازموارد دیده می شود که ملکه ها به علت کوچک بودن سعی در خروج ازانتهای نگهدارندهٔ ملکه دارند که در این صورت با دادن سریع گاز بیهوشی و بعد از آن با فوت کردن به ملکه از زاویهٔ انتهایی شکم ملکه آن را قدری به سمت جلو هدایت نموده تا در موقعیت مناسب قرار گیرد.
:باز کردن قسمت انتهایی شکم ملکه بوسیلهٔ دو قلاب مخصوص
مهارکردن و باز کردن قسمت صحیح انتهایی شکم ملکه نقش اساسی را در روند تلقیح به عهده دارد.قرار گرفتن قلاب سوراخ دار نیش ، در سمت راست فرد تلقیح کننده و شکم ملکه رو به سمت چپ . و بیرون آمدن کامل دو بند انتهایی شکم ملکه از داخل نگهدارنده ، بهترین شرایط را دارا می باشد.
به وسیلهٔ یک اهرم یا خلال دندان استریل شده به آرامی بند آخرشکم ملکه را باز کرده و اول قلاب شکمی را در موقعیت مناسب قرار داده و کمی روبه عقب می کشیم. بعد از باز شدن دهانهٔ انتهایی مخرج ملکه به آهستگی قلاب سوراخداررا به سمت خارکیسهٔ زهربرده وبا گرفتن آن کیسهٔ زهررا به سمت سرنگ عقب و کمی به بالا هدایت می کنید و دراین حال قلاب شکمی را دوباره آزاد کرده و با هدایت کردن آن به سمت پایین از باز شدن دهانهٔ مهبل ملکه اطمینان حاصل کنید . ( در مورد دستگاهی که توسط اینجانب تولید شده ، می توانید میزان باز کردن دهانهٔ انتهای شکم ملکه را به آسانی اندازه گیری کنید!) باید توجه داشته باشید که در این حالت ملکه دربیهوشی کامل به سر برده وازهر گونه حرکت پمپ مانند درانتهای شکم آن جلوگیری شود.
: راهنمایی دقیق طریقهٔ باز کردن دهانهٔ ورودی مهبل ملکه
بعد از درگیر کردن قلابها ، دوباره به تنظیم دقیقتر میکروسکوپ ، با بزرگ نمایی بیشتر می پردازیم . باز نگهداشتن بند آخر شکم ملکه به مدت بیشتر از ۲ تا ۳ دقیقه باعث خشک شدن چینهای اولیهٔ مهبلی ملکه خواهد شد و گذشته از آسیب رساندن به ملکه کار تلقیح را تقریبا” غیر ممکن می سازد.
بیرون آمدن کامل دو بند آخر شکم ملکه از نگهدارنده باعث سهولت در امر تلقیح و راحت فرو کردن سر سرنگ به داخل کانال انتقال اسپرم ملکه خواهد شد. قابل توجه که، دهانهٔ مهبل ملکه دارای چینهای متعدد میباشد و کاملا” آسیب پذیر است و کوچکترین حرکت و اشتباهی باعث صدمه دیدن و تلف شدن ملکه یا تخم ریزی نکردن آن خواهد شد.
دهانهٔ ورودی کانل انتقال اسپرم دارای سطحی چین دار، مانند سطح پوست لارو دو روزهٔ زنبور کارگر است. که البته مبتدیان همیشه با عدم تشخیص صحیح دهانهٔ ورودی روبه رو میشوند که این امربا تمرین زیاد قابل اصلاح میباشد.
:تزریق اسپرم به ملکه
وقتی دهانهٔ ورودی کانال اسپرم را به وسیلهٔ قلابها کاملا” باز کردیم ، سرنگ را از سمت راست و وسط شکاف هشت مانندی که به سوراخ ورودی ختم می شود حرکت داده و به دهانهٔ مجرا که رسيديد کمی به سمت چپ وبا فشاری خیلی ظریف به پایین، باعث فرو کردن ۵/۱.میلیمتر از سرسرنگ به داخل کانال شويد.ورود بيشتراز حدّ سرسرنگ به داخل کانال آسیب دیدگی رابه همراه خواهد داشت، اسپرم ها درحالت تلقیح، جهشی درحدود نیم میلیمتررا خواهند داشت که با ۵/۱.میلیمتر وارد کردن سرسرنگ به داخل مجرا، مسیر ورود به کیسهٔ ذخیرهٔ اسپرم را به راحتی طی خواهند کرد.
بايد دقت داشته باشيد که چنانچه تخلیهٔ سرنگ به سختی انجام می پذیرد یا اینکه اسپرم از دورو بر سر- سرنگ بیرون می زند ، نشانگر قرارنگرفتن صحیح سرسرنگ در داخل کانال می باشد که در اینصورت کار بايد سریع متوقف شود و دوباره از سر گرفته شود. چنانچه بیش از دو بار فعالیت موفق به پیدا کردن کانالِ ورودی نشدید ، کار را کاملا” متوقف کنید و این ملکه را روز بعد دوباره وارد نگهدارندهٔ ملکه در زیر دستگاه قرار دهید .
:مواردی که بعد از تلقیح بايد مورد توجه واقع شوند
بعد از تلقیح ، ملکه به کندوچهٔ پرورشی خود باز گردانده خواهد شد . بهترین روش استفاده از قفسک های کتابی شکل ما بین شانی می باشد ، که با قرار دادن کمی خمیر شیرین در دهانهٔ خروجی قفسک موجبات معرفی تدریجی ملکه به کندوچهٔ خودش را فراهم می سازیم.
همچنین میتوانیم ملکه را در وسط یک ورق لول شدهٔ کاغذ که سر و ته آن با کمی خمیر شیرین بسته شده در مابین شانها به کندوچه معرفی کنیم . مهمترین مسئله بعد از تلقیح ، پرستاری سریع زنبوران کارگر از ملکه و قردادن ملکه در جمعیت مناسب می باشد .
با توجه به اینکه فقط در۲۴ساعت اول بعد ازتلقیح امکان وسیع جذب اسپرم درداخل کیسهٔ ذخیرهٔ اسپرم ملکه می باشد، باید ملکه شرایط محیطی و حرارتی کاملا” مناسبی را داشته باشد. وبه هیچ وجه نباید یک ملکهٔ تلقیح شده به مدت زیادی در داخل قفسک نگهداری شود ! مدت زمانِ مختلفی برای نگهداری ملکهٔ تلقیح شده درداخل کندوچه پیشنهاد می شود، ولی بنظر اینجانب تا زمانیست که، اولین سری تخمهای ملکه تلقیح شده از داخل سلولها متولد شوند. از این طریق گذشته از تقویت کندوچه ، از کیفیت تلقیح هم آگاهی کامل پیدا خواهیم کرد.
هم اکنون با عزمی راسخ و با داشتن یک دستگاه مجهز واستفاده از اين اطلاعات وبه کار گیری آنها و یا گذرانیدن یک دورهٔ آموزشیِ تلقیح مصنوعی ملکهٔ زنبور عسل ، می توانيد در امر اصلاح نژاد ملکه زنبورعسل سهیم بوده و کام بلندی درشکوفایی اقتصادی زنبورستان خود و صنعت پرورش زنبورعسل کشور عزیزمان ایران برداريد.
